Liyakat Kavramı Üzerine Düşünceler ve Liyakat Algısı Ölçme Aracı Geliştirmek İçin Öneriler

Yazarlar

  • METİN GÜNAY CUMHURİYET ÜNİVERSİTESİ

Anahtar Kelimeler:

Liyakat, Liyakat Algısı Ölçme Aracı, Meritokrasi, Kayırmacılık

Özet

Liyakat kavramı sosyolojik, tarihi, kültürel, dini/tasavvufi ve örgütsel davranış bilim dallarında farklı araştırmaların öznesi olmuş multidisipliner bir kavramdır. Tarihin her döneminde kendisine önem atfedilmekle birlikte, son yıllarda tüm dünyada ve ülkemizde “sistemli” bir şekilde uygulanmaya çalışılan bir ilke olarak karşımıza çıkan liyakat olgusunun, gündelik hayatımızdaki yeri ve önemine kıyasla, akademik çevrelerde çok fazla çalışıldığını söylemek mümkün değildir. Yapılan literatür taraması sonucunda örgütsel davranış bilim dalı bağlamında ve liyakat değişkeni temelinde yapılan çalışmaların genellikle kamu sektöründe gerçekleştirildiği ve araştırma yöntemi olarak nitel analizlerin yoğun bir şekilde kullanıldığı, çok az sayıda nicel araştırmanın var olduğu görülmektedir. Doküman analizi metodunun kullanılmış olduğu bu çalışmanın amacı; liyakat konusunda yapılan birtakım çalışmalardan elde edilen bilgiler çerçevesinde kavramın tanımı, kökeni, liyakat kavramının kendisini tanımlamada kullanılan kavramlarla ilişkisi, uluslararası alanyazında liyakat kavramı, liyakat kavramının/liyakatli davranışların özellikleri ile liyakat algısı ölçme aracı geliştirilmesi için bazı tespitler yapmak ve önerilerde bulunmaktır.

Referanslar

A.B.D. Liyakat Sistemleri Koruma Kurulu. Liyakat sistemi ilkeleri. 5 Nisan 2025 tarihinde https://www.mspb.gov/msp/meritsystemsprinciples.htm adresinden edinilmiştir.

Acar, A. (2012). Devlet-piyasa sarmalında memuriyet statüsünün konumu:‘performans’a karşı ‘liyakat’ile sorunu anlayabilmek. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(2), 31-40.

Acar, O. K., & Ertek, M. Y. (2019). Türk Yönetim Tarihinde Liyakat Siyasetnamelerden Günümüze Liyakat Açmazı (1. Baskı). Astana Yayınları.

Acar, O. K., Efe, A.& Ertek, M. Y. (2018). Türk kamu sektöründe işe girişte “liyakât” ın yeri: kamudaki seçkin meslekler üzerinden bir analiz, VI. International Multidiciplinary Congress of Eurasia Bildiri kitapçığı, (September 4-6, Rome),ss.653-665.

Ak, M. & Sezer, Ö. (2018). Kamu personel sisteminde çalışanların görevde yükselmesinde kayırmacılık sorunu. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23 (Geybulla Ramazanoğlu Özel Sayısı), 739-757.

Alan, B., & Güven, M. (2022). Uluslararası bir kavram karmaşası: Yeterlik, yeterlilik ve yetkinlik kavramları üzerine bir doküman incelemesi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 12(1), 271-293.

Alıcı, O. V. (2019). Belediyelerde ve bağlı idarelerde harcamalara katılma paylarının hesaplanmasına dair bir değerlendirme. Türk İdare Dergisi, (489), 43-66.

Aydın, N. (2012). Weberyen bürokraside liyakat ve Türk kamu bürokrasisinden bir kesit: ‘siyasetin bürokrasi ironisi’. Sayıştay Dergisi, 85, 51-67.

Bayat, B. (2014). Uygulamalı sosyal bilim araştırmalarında ölçme, ölçekler ve “Likert” ölçek kurma tekniği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3), 1-24.

Cançelik, A. (2016). Divan şiiri ışığında Osmanlı yönetiminde sadakat-liyakat ilişkisi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (32), 87-100.

Castilla, E. J., & Benard, S. (2010). The Paradox of Meritocracy in Organizations. Administrative Science Quarterly, 55(4), 543-676. https://doi.org/10.2189/asqu.2010.55.4.543

Çağatay, A., & Kızılkaya, S. (2021). Stratejik insan kaynakları yönetimi aracının liyakate esas görüşlerle olan ilişkisi: sağlık çalışanları örneği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 249-267. https://doi.org/10.32709/akusosbil.798222

Çamur, Ö. (2020). Kamu Yönetiminde Liyakatin Önemi: Adalet Temelinde Bir Değerlendirme. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19(2), 459-474. https://doi.org/10.21547/jss.542686

Çamurcuoğlu, G. (2022). Meritokrasi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 26(4), 269-312.

Davey, L. M., Bobocel, D. R., Son Hing, L. S., & Zanna, M. P. (1999). Preference for the Merit Principle Scale: An individual difference measure of distributive justice preferences. Social Justice Research, 12, 223-240.

Demi̇rbi̇lek, N. (2023). Öğrencilerin liyakat kavramına bakışı. Trakya Eğitim Dergisi, 13(1), https://doi.org/10.24315/tred.931779

Devlet Memurları Kanunu. (1965). 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu. TC Resmi Gazete, 12056.

Dilek, N. (t.y.). Nepotizm- patronaj kayırma ve liyakat sistemleri. https://www.muharrembalci.com/hukukdunyasi/makaleler/birikimlerVI/1500.pdf

Ergeç, Z. (2021). Bahtin’in diyaloji kuramı ekseninde Murat Gülsoy’un “İstanbul’da bir merhamet haftası” romanı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (22), 452-465.

Ergül, E. (2017). Mevlânâ perspektifinden kamu yönetiminde liyakat ve ehliyet ilkesi. Ombudsman Akademik, Yıl 3(6), 79-105. https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.440133

Gök, R. (2017). Türk eğitim sisteminde meritokrasi ve liyakat esaslı yönetici yetiştirme, atama, değerlendirme sistemi ile liyakatlı yönetici niteliklerinin incelenmesi: bir karma yöntem araştırması [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Akdeniz Üniversitesi.

Gök, R. (2019). Türk Eğitim Sisteminde Liyakat (Meritokrasi) Esaslı Eğitim Yöneticiliği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 52, 39-64. https://doi.org/10.21764/maeuefd.543883

Gönülaçar, Ş. (2014). İnsan kaynakları yönetiminde kayırmacılık kuşatması ve liyakatsizlik çıkmazı. Erişim: https://www. academia. edu/attachments/35880199/download_file.

Günay, M., Anaç, A. S., & ÖZYER, K. (2022). Kayırmacılık kavramına eleştirel bir bakış ve bir ölçek geliştirme önerisi. Örgütsel Davranış Çalışmaları Dergisi, 2(1), 35-46.

Güneyi, A. (2021). Türk kamu personel sisteminin liyakatle ilgili problem sahaları üzerine değerlendirme. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(3), 1054-1089.

Güngör, N. (2019). İslam’ın ilk yıllarında liyakat ilkesi. Ombudsman Akademik, 6(11), 113-130. https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.554554

İbn Haldun. (1996). Mukaddime, (çev. Zakir Kadiri Ugan), c. II, İstanbul: MEB.

İzci̇, F., & Yıldız, M. Ş. (2022). Yönetimde liyakat ilkesinin siyasetnameler çerçevesinden analizi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30, 226-260.

Kıyçak, Ö. (2014). Çözülüş asrı şiirinin kahramanları olarak yönetenlerde liyâkat ve adâlet duygusu. Electronic TurkishStudies, 9(3), 893-915.

Kur`an-ı Kerim Türkçe Meali (M. H. Yazır, Çev.). (2013). Haktan Yayın-Dağıtım.

Kurtoğlu, A. (2012). Siyasal örgütler ve sivil toplum örgütleri bağlamında hemşehrilik ve kollamacılık. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67(01), 141-169.

Maraz, H. (2017). Ötekileştirici örgütlenmenin tehdit olarak gördüğü dört ahlakî değer: adalet–hakkaniyet–ehliyet ve liyâkat. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 143-162.

Nişanyan Sözlük (t.y.). Türkçe Etimolojik Sözlük. 5 Mayıs 2025 tarihinde https://www.nisanyansozluk.com/ adresinden edinilmiştir.

Ölmez Memioğlu, H. (2025). Torpil liyakat ve mülakat. Prof.Dr. Coşkun Can Aktan`la liyakatsizlik, torpil, nepotizm, kronizm, partizanlık, yandaşlık kayırmacılık vb. siyasal patolojiler üzerine söyleşi. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 17(1), 144-160.

Özçeli̇k, E., & Yılmaz, S. (2019). İstihdam politikalarında ehliyet ve liyakat unsurlarının kapsam derlemesi. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(1), 87-100.

Özdemir, A. (2013). Okul yöneticilerindeki adalet ve liyakat ile öğretmenlerdeki sadakat ve gayret arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(1), 99-117.

Özgen, M. K. (2018). Farabi’nin adalet anlayışı (Hak, liyakat ve pay teorisi). Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, (8), 43-63.

Sever, H. (2021). Meritokrasi ve örgütsel adalet ilişkisinin kamu çalışanları açısından incelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(2), 1480-1490.

Sipahi, G. (2022). Örgütsel liyakat algısının çalışanların işten ayrılma niyetine etkisinde örgütsel adaletin aracı rolü: özel sektörde bir araştırma. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans]. Bahçeşehir Üniversitesi.

TDK Sözlüğü (2011). Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları; 549.

Topdemir, T. A., & Öncer, A. Z. (2020). Politik yetinin örgütsel sapma davranişi üzerindeki etkisinde meritokrasinin rolü. Öneri Dergisi, 15(54), 555-585.

Turan, A., & Yılmaz, V. (2021). “Siyaset—ahlak—liyakat” ilişkisi bağlamında belediye meclis üyeleri ve muhtarların kendilerini nasıl değerlendirdiğini ve gerçekte nasıl olduklarını belirlemeye yönelik bir araştırma. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3(3), 610-631. https://doi.org/10.33712/mana.832833

Uz, A. (2016). Anayasal bir hak olarak kamu hizmetine girme hakkı ve liyakat ilkesi. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(1), 59-94. https://doi.org/10.21492/inuhfd.239787

Yıldız, G. (2016). Türk kamu yönetiminde liyakat ilkesi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(8), 140-180.

Yılmaz, F. & Çakıcı, A. (2021). Kamu çalışanlarının liyakat ihlali algısı, kaynakları ve etkileri. İş ve İnsan Dergisi, 8(2), 195-208.

İndir

Yayınlanmış

30.06.2025

Nasıl Atıf Yapılır

GÜNAY, M. (2025). Liyakat Kavramı Üzerine Düşünceler ve Liyakat Algısı Ölçme Aracı Geliştirmek İçin Öneriler. Örgütsel Davranış Çalışmaları Dergisi, 5(1), 66–83. Geliş tarihi gönderen https://obstudies.org/index.php/obs/article/view/50
Received 2025-06-05
Accepted 2025-06-30
Published 2025-06-30